پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران: مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به بررسی موضوع تغییر کابری اراضی کشاورزی و باغی، تاثیرات مخرب آن بر محیط زیست و اقتصاد کشور پرداخته و راهکارهای قانونی مقابله با این پدیده را ارائه نموده است.
دفتر مطالعات زیربنایی مرکز طی گزارشی در این باره اعلام کرده است: اراضی کشاورزی، منابع طبیعی ارزشمند و تجدید ناپذیرند که کارکردهای مختلف اقتصادی و محیط زیستی دارند.
تغییر کاربری هر هکتار زمین کشاورزی به مفهوم وابستگی به واردات خارجی و تهدید امنیت غذایی است و این موضوع، حتی کشورهای مبتنی بر اقتصاد بازار مانند انگلیس را به سمت اولویت دهی حفظ اراضی کشاورزی سوق داده است.
به نظر می رسد در ایران، به اندازه کافی ، اراضی کشاورزی مرغوب در اثر اجرای پروژه های عمرانی و توسعه ای از جمله شهرک های صنعتی، گسترش شهرها و تبدیل روستاها به شهرها، به راحتی از بین رفته اند و اکنون وقت آن رسیده است همانند خیلی از کشورهای دیگر، حفظ این اراضی، مبنای کار و برنامه ریزی برای دستگاه های مختلف در تدوین و اجرای پروژه های عمرانی قرار گیرد.
قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغی مصوب سال ۱۳۷۴ و اصلاحیه آن، بدون در نظر گرفتن جامع عوامل موثر بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی و مسائل فرابخشی حفاظت از این اراضی، به خصوص بدون آینده نگری و پیش بینی مسائل ناشی از گسترش بیرویه شهرنشینی و توسعه صنعتی، تصویب شده اند.
در کشورهای موفق از نظر حفظ کاربری اراضی، در خصوص اراضی کشاورزی با اهمیت و خاص، مابه التفاوت ارزش اراضی با کاربری کشاورزی و غیرکشاورزی، به عنوان حقوق توسعه به کشاورز پرداخت و حق تغییر کاربری از این طریق خریداری یا منتقل می شود و به این ترتیب، از تغییر کاربری جلوگیری به عمل می آید.
ولی در ایران مجموعه سیاست ها به سمتی است که کشاورز را به تغییر کاربری اراضی کشاورزی تحریک یا تشویق می کند. به عنوان مثال طبق قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها، ۸۰ درصد این مابه التفاوت از متقاضی تغییر کاربری، به عنوان عوارض دریافت می شود و این خود، سبب رقابت بین دستگاه ها برای جذب منابع حاصل از تغییر کاربری و در نتیجه، تشدید آن می شود.
مطالعه حاضر، پس از بررسی سابقه قوانین مرتبط با حفظ اراضی کشاورزی، تهدیدات و عوامل موثر بر تغییر کاربری اراضی را تبیین و سپس بر مبنای آن و با توجه به آخرین رویکردهای جهانی حفاظت از اراضی کشاورزی، پیشنهادهای لازم را ارائه کرده است.
