چرا با بطری‌های پلاستیکی آب خداحافظی کنیم؟

کویرسبزطی چند روز گذشته و پس از اعلام ممنوعیت استفاده از بطری های پلاستیکی در سازمان حفاظت از محیط زیست، شاهد بحث های موافق و مخالف زیادی در رسانه ها و شبکه های مجازی بودیم. در این گزارش به بررسی شرایط مصرف یا ممنوعیت بطری های پلاستیکی در جهان می پردازیم.

 

به نقل از سیناپرس:  عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست و معاون رئیس جمهور، به پیشنهاد کاوه مدنی معاون آموزش و پژوهش این سازمان که خواستار ممنوعیت استفاده از آب بطری بسته بندی در سازمان حفاظت محیط زیست و مجموعه های وابسته در سطح کشور (به جز در مناطقی که در آن ها آب شبکه لوله کشی از سوی مراجع صاحب صلاحیت و مسئول مانند ادارات بهداشت و شرکت های آب و فاضلاب برای شرب غیرمناسب اعلام شود) شده بود، طی بخشنامه ای استفاده از بطری های آب پلاستیکی را در این سازمان و زیر مجموعه های آن ممنوع اعلام کرد.

البته این اقدام بیشتر از این که جنبه عملی و کاربردی داشته باشد، جنبه نمادین و آموزشی داشته و برای بهبود فرهنگ مصرف محصولات پلاستیکی در ایران باید اقداماتی زیر ساختی و آموزشی به صورت پایه انجام شود زیرا بر فرض اجرای دقیق این قانون در سازمان محیط زیست، شاهد تاثیر چندانی بر بازار مصرف بطری های پلاستیکی و سایر محصولات مشابه مانند کیسه های پلاستیکی و غیره در کشور نخواهیم بود.

در حالی که طی دهه گذشته استفاده از آب های آشامیدنی بسته بندی شده در بطری های پلاستیکی در سراسر جهان با افزایش بسیار زیادی رو به رو شده است، تحقیقات انجام شده نشان می دهد درصد بالای ماده شیمیائی برومات در همه محصولات آب های آشامیدنی در بطری که توسط شرکت های مختلفی تهیه و ساخته می شوند وجود داشته و ارتباطی با منبع آب استفاده شده ندارد بلکه این ماده سمی از طریق تماس آب با بدنه پلاستیکی بطری و به ویژه در مجاورت با نور آفتاب به آب وارد می شود.

چرا مصرف بطری و کیسه های پلاستیکی باید ممنوع شود؟

مطالعات و پژوهش های مختلفی در سراسر جهان نشان دهنده مضر بودن مصرف مواد غذایی و آشامیدنی در بطری های پلاستیکی است و اثرات زیانبار این مواد بر بدن انسان به اثبات رسیده است. از سوی دیگر مصرف محصولات پلاستیکی به دلیل ساختار مقاوم در برابر تجزیه آن ها برای محیط زیست بسیار زیان بار بوده و آلودگی های شدید زیست محیطی در پی دارد.

بطری های پلاستیکی حاوی مواد زیانبار شیمیایی هستند

پژوهش هایی که در سال های اخیر توسط مرکز پژوهش های اتمی بهابا در کشور هندوستان انجام گرفت، تاثیر مخرب تغییرات شیمیائی حاصل از مصرف آب موجود در بطری های پلاستیکی را در بدن انسان اثبات کرد. در این مطالعات، پژوهشگران محصولات آب معدنی و بسته بندی شده در بطری های پلاستیکی ۱۸ شرکت تولید کننده مختلف را مورد بررسی و آزمایش قرار داده و همچنین ۵ نمونه از آب های داخل این بطری ها نیز مورد آنالیز و آزمایش قرار گرفت. این آزمایش ها نشان دهنده وجود سطح بسیار بالای مواد شیمیائی مضر برای سلامت انسان در داخل این بطری ها و آب آشامیدنی آن ها بود. برای نمونه بر اساس نتایج آزمایش های انجام شده ، در یک بطری یک لیتری از آب های معدنی بسته بندی شده در ظروف پلاستیکی ، ۲۷ درصد برومات bromate وجود  دارد که این ماده برای بدن انسان مضر و آسیب رسان است.

این ماده شیمیائی به عنوان یکی از عوامل مهم و اصلی ابتلا به بیماری هایی مانند سرطان، عفونت دستگاه گوارش و ریزش مو شناخته می شود. در گزارش های رسمی سازمان بهداشت جهانی ، میزان مجاز برومات موجود در آب آشامیدنی تنها ۱۰ درصد عنوان شده است و این موضوع به صراحت تاکید شده است که حداکثر میزان پیش بینی شده و مورد تائید این ماده در داخل بطری های یک لیتری آب باید چهار میلی گرم باشد که متاسفانه میزان ماده فوق الذکر در حال حاضر بسیار بیشتر از این میزان است.

تاثیر مخرب بطری های پلاستیکی بر سلامت زنان باردار

وجود مواد پلاستیکی و ترکیبات شیمیایی ناشی از آن که معمولا در مصارفی همچون بسته بندی غذا به کار می رود ، خطر وضع حمل زودرس در زنان باردار را بیشتر می کند. تیمی مشترک از پژوهشگران هندی و امریکائی به بررسی تاثیر مواد پلاستیکی موجود در بسته بندی های مواد غذائی پرداخته و دریافتند این مواد موجب بالا رفتن خطر زایمان زودرس می شود. طی مطالعات انجام شده در این  رابطه ؛ محققان نقش بیس فنل A   یا BPA را در سطح خون به عنوان عامل اصلی این عارضه معرفی کردند.

بطری های پلاستیکی عامل افزایش ناباروری

پژوهشگران سوئدی در مطالعات خود دریافتند، ماده شیمیایی DEHP که در بطری های پلاستیکی و سایر محصولات بسته بندی شده  با روکش های پلاستیکی وجود دارد، باعث کاهش تحرک اسپرم در مردان شده که این مساله باروری آن ها را تحت تاثیر قرار خواهد داد.  بر اساس این تحقیقات، مردانی که در معرض ماده شیمیایی DEHP ( بیس(۲-اتیل‌هگزیل) فتالات Bis(2-ethylhexyl) phthalate) قرار می گیرند، دچار کم تحرکی اسپرم می شوند بنابراین ممکن است این مساله باروریشان را تحت تاثیر قرار دهد. بسیاری از فتالات در پلاستیک های نرمی که در محیط روزمره ما به کار رفته دیده می شود  و از آنجا که مولکول های فتالات از پلاستیک ها نشت می کند، انسان ها روزانه در معرض جذب این مواد شیمیایی از طریق مواد غذایی ، نوشیدنی ، تماس با پوست و استنشاق قرار دارند.

ضایعات پلاستیکی و آلودگی دریاها

بر اساس آمارهای رسمی بین المللی بشر به طور متوسط در طول سال ۲۷۵ میلیون تن زباله پلاستیکی تولید می کند که از این میزان سالانه بیش از ۸ میلیون تن زباله های پلاستیکی توسط انسان به دریاها ریخته می شود. این میزان انبوه از زباله های پلاستیکی که وارد اکوسیستم اقیانوس ها می شود سبب شده است تا سواحل مختلفی در سراسر دنیا با پدیده تجمع زباله های پلاستیکی رو به رو شوند. بر اساس اعلام انجمن علوم دریائی در ماساچوست ایالات متحده آمریکا ، این روند تولید زباله و رهاسازی آن در دریاها در سال های اخیر رشد بیشتری داشته و احتمال دارد به میزان ۹ میلیون تن در سال برسد.

از سوی دیگر ذرات پلاستیک محلول در آب که دارای ابعاد میکروسکوپی هستند، یکی از مهمترین تهدید های محیط زیست مرجان های دریائی به شمار رفته و موجب آسیب دیدگی این موجودات در خطر انقراض می شوند.  تاثیر مخرب این زباله های پلاستیکی تنها در حوزه مرجان ها نبوده و تبعات آن گریبانگیر تمامی آبزیان و ماهی ها در سراسر جهان شده است. بر اساس گزارش ارائه شده به سازمان ملل، پیش بینی می شود تا سال ۲۰۵۰ میزان زباله های پلاستیکی موجود در اقیانوس ها از تعداد ماهی ها بیشتر باشد.

مصرف بیشتر آب و هدر رفت انرژی

بر اساس تحقیقات انجام شده مشخص شد که برای ساخت یک لیتر بطری آب، حدود سه لیترآب مصرف می‌شود. از سوی دیگر  ساخت هر بطری یک لیتری آب، منجر به مصرف انرژی زیادی می‌شود، در ایالت متحده آمریکا هر هفته با مصرف بطری آب به اندازه‌ای انرژی از بین می‌رود که با آن می‌توان ۲ بار کره‌ زمین را چرخاند.

به گفته‌ کاوه مدنی برای تولید هر یک لیتر آب بطری، معادل ۵٫۶ تا ۱۰٫۲ میلیون ژول انرژی مصرف و معادل ۱۶۵٫۶ گرم دی اکسید کربن تولید می شود. برای درک بهتر این موضوع می توان به اظهارات رسول دیناروند معاون سابق وزیر بهداشت اشاره کرد که گفته بود سرانه مصرف بسته‌بندی آب در ایران حدود ۲۰لیتر است. به گزارش خبر آنلاین بر اساس این دو آمار با در نظر گرفتن جمعیت ۷۰۰ میلیونی و مصرف بطری‌های نیم لیتری، سالانه ۵۶۰۰ میلیارد ژول انرژی در ایران به دلیل تولید بطری‌های آب مصرف می‌شوند، این انرژی معادل انرژی تولید شده توسط ۹۱۵ هزار بشکه نفت است.

کدام کشورها بیشترین زباله پلاستیکی را به دریا می ریزند؟

پژوهشگران چینی با بررسی های خود به این نتیجه رسیده اند که کشور چین به تنهائی بیش از سی درصد زباله های پلاستیکی موجود در دریاها را تولید و در اقیانوس رها می کند. با این حساب باید نام این کشور را به عنوان نخستین مقصر آلودگی محیط زیست دریائی و اقیانوسی در دنیا ثبت کرد . بر اساس این آمار ، سایر کشورهای اصلی تولید کننده زباله های پلاستیکی در دریا شامل اندونزی ، فیلیپین ، ویتنام ، سری لانکا ، تایلند ، مصر ، مالزی ، نیجریه و بنگلادش  می شوند.

این موضوع از این منظر شایان اهمیت است که فرهنگ سازی و اخذ سیاست های زیست محیطی از سوی دولت کشورهای نام برده می تواند تاثیری به سزا در بهبود شرایط بحرانی فوق داشته باشد . در این فهرست ، مجموع کشورهای اتحادیه اروپا در رده هجدهم و ایالات متحده آمریکا در رده بیستم قرار دارند .

بطری آب

ممنوعیت استفاده از بطری های پلاستیکی در جهان

مهمترین دلیل بالا بودن میزان مصرف بطری های پلاستیکی در جهان، ارزان بودن و روند تولید ساده آن است اما این ارزانی تنها برای تولید کنندگان سودمند بوده و همانطور که اشاره شد، تبعات بهداشتی و زیست محیطی فراوانی در پی دارد. این موضوع سبب شده است تا در بخش هایی از جهان شاهد ممنوعیت استفاده از بطری ها و کیسه های پلاستیکی باشیم.

شهر کوچک بوندانون (Bundanoon) در ایالت نیوساوت ولز استرالیا نخستین منطقه در جهان بود که در سال ۲۰۰۹ میلادی استفاده از بطری های پلاستیکی در آن ممنوع شد. این تصمیم با مشارکت دولت محلی و مردم شهر انجام شده و با موفقیت اجرا شد. در ادامه دانشگاه ورمونت (University of Vermont) در ایالات متحده آمریکا نام خود را به عنوان نخستین دانشگاهی در جهان ثبت کرد که مصرف بطری های پلاستیکی آب را ممنوع اعلام کرد. این اقدام با استقبال بسیاری از مراکز آموزشی در سراسر دنیا رو به رو شده و در پایان سال ۲۰۱۶ میلادی بیش از ۸۲ دانشگاه، دبیرستان و کالج در سراسر دنیا این قانون را عملی کردند. نخستین کلانشهری که به این ممنوعیت جنبه قانونی بخشید نیز، شهر سانفرانسیسکو در ایالات متحده امریکا بود. قانون ممنوعیت فروش بطری های آب پلاستیکی در تاریخ ۲۶ آوریل ۲۰۱۲ در کنکورد، از ایالت  ماساچوست به تصویب رسیده و این  قانون  از  تاریخ ۱ ژانویه ۲۰۱۳ به طور رسمی اعمال شده است.

در حال حاضر در تمامی یا بخش هایی از بسیاری از شهرهای و مناطق مختلف جهان از جمله آژاکس (Ajax)، بورلینگتون(Burlington)، کورنوال(Cornwall)، لندن، نیومارکت (Newmarket)، نیاگارا(Niagara)، اوکویل(Oakville) و اوشاوا(Oshawa) مصرف بطری های پلاستیکی ممنوع است. در سال ۲۰۱۲ میلادی مسئولان شهر تورنتو نیز تصمیم به ممنوعیت مصرف بطری های آب پلاستیکی گرفتند که این قانون در پارک ها و بسیاری از گردشگاه های این شهر اجرایی شد. امروزه مشابه این قانون یعنی ممنوعیت استفاده از بطری های پلاستیکی در پارک ها، باغ وحش ها، مناطق حفاظت شده طبیعی، گردشگاه ها و مناطق تفریحی بسیاری از کلانشهرهای جهان اجرایی شده و به جای آن دستگاه های آب سرد کن برای استفاده مراجعه کنندگان نصب شده است. از سوی دیگر در برخی شهرها مانند سانفرانسیسکو، قانونی اعمال شده است که اگر جلسه ای با حضور بیش از ۱۰۰ نفر برگزار شده و در آن آب بسته بندی شده در بطری های پلاستیکی ارائه شود، برگزار کنندگان با جریمه های سختی مواجه خواهند شد. در آسیا نیز کشور هندوستان پیشرو در ممنوعیت مصرف بطری و کیسه های پلاستیکی بوده و از سال ۲۰۱۶ استفاده از بطری های آب یکبار مصرف در جلسات و نشست های دولتی در ایالت های سیکیم (Sikkim) و بیهار (Bihar) ممنوع شده و در برخی دیگر ایالت ها از جمله ایالت کارناتاکا نیز به کلی فروش و استفاده از کیسه های پلاستیکی در تمامی شهرها و فروشگاه ها ممنوع اعلام شده و برای متخلفین جریمه در نظر گرفته شد.

بطری آب

تصمیمات ترامپ بر علیه محیط زیست

خبر آنلاین در گزارشی که هفته گذشته منتشر شد اعلام کرد که  از سال ۲۰۱۱، پارک‌های ملی آمریکا تصمیم گرفتند تا فروش بطری‌های پلاستیکی را ممنوع کنند اما با روی کار آمدن دولت ترامپ چند ماه پیش او تصمیم گرفت که ممنوعیت فروش بطری پلاستیکی آب در برخی از معروفترین پارک‌های ملی آمریکا لغو شود. این تصمیم ترامپ نیز مانند بسیاری از دیگر تصمیمات وی نشان دهنده روحیه  کاسبکارانه و عدم توجه به ضرورت های زیست محیطی و توجه به حقوق سایر انسان ها و جانوران است.

وضعیت ایران نسبت به دیگر کشورها

خبر آنلاین در بررسی میزان مصرف بطری های پلاستیکی در جهان شرایط ایران را چندان نامناسب ندانسته و اعلام می کند بر اساس آمار ارائه شده توسط دیناروند، معاون سابق وزیر بهداشت سالانه ۱.۴ میلیارد لیتر آب بسته‌ بندی شده در ایران خریداری می‌شود، این وضعیت در دیگر کشورها این گونه است:

بطری آب

البته باید در نظر داشت که تصمیم سازمان حفاظت از محیط زیست مبنی بر ممنوعیت مصرف بطری های آب پلاستیکی در زیر مجموعه های داخلی خود با مخالفت هایی رو به رو شده است که اصلی ترین آن از سوی انجمن تولیدکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی بوده است. البته مشابه این مخالفت ها در سراسر دنیا از سوی افراد و شرکت هایی که در فروش و توزیع بطری های آب پلاستیکی ذی نفع بوده اند، مشاهده شده و حتی لابی های این شرکت ها با دولت ترامپ موجب تغییر قوانین به نفع  آنها در ایالات متحده آمریکا شده است. در این میان مردم باید این حقیقت را بدانند که اعتراضات شرکت های تولید کننده بطری های پلاستیکی تنها در راستای منافع اقتصادی شان بوده و استفاده از این بطری ها نه تنها برای سلامت شهروندان مضر است، بلکه تاثیراتی نامطلوبی روی محیط زیست و جهان آینده فرزندان ما خواهد داشت.

در این خصوص کاوه مدنی معاون معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت از محیط زیست در کانال تلگرامی خود متنی را منتشر کرده که با زبان طنز به مخالفت های انجام شده با قانون جدید این سازمان پاسخ داده است. وی در یادداشتی با عنوان «چگونه می توان با “منطق” مشکلات کشور را حل کرد؟» می نویسد:

 « درس امروز: بهره برداری از منطق انجمن تولیدکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی در جهت حل مشکلات کشور

در پی ممنوعیت استفاده از آب بطری پلاستیکی در سازمان حفاظت محیط زیست برای کاهش پسماند پلاستیکی به عنوان یکی از دشمنان بزرگ طبیعت و با هدف الگو سازی رفتارهای محیط زیستی با اتکا بر اصل از خودمان شروع کنیم، دبیر انجمن تولیدکنندگان آب‌های معدنی و آشامیدنی فرمودند:”سازمان حفاظت محیط زیست به جای ممنوعیت استفاده از آب بسته بندی، ظرفیت های بازیافت بطری ها را در ایران فراهم کند.”

پیش از این نیز دبیر کل اتحادیه صنایع بازیافت ایران واکنشی مشابه به این ممنوعیت نشان داده بود.

ضمن یادآوری این نکته که در این کشور هر سازمان و نهادی رسالتی تعریف شده دارد و وظیفه سازمان حفاظت محیط زیست افزایش ظرفیت بازیافت بطری نیست (هر چند که از این موضوع حمایت و استقبال می کند)، اگر سعی کنیم با اتکا به منطق استفاده شده در واکنش این ذینفعان تولید آب بطری و پسماند حاصل از آن، مشکلات مختلف کشور را حل کنیم،  نتایج راهبردی زیر به دست می آید:

دولت به جای تشویق مردم به کاهش استفاده از دخانیات و قلیان، ظرفیت بیمارستان ها و درمان بیماران ریوی را افزایش دهد.

دولت به جای جلوگیری از روشن کردن آتش در جنگل،  ظرفیت مهار آتش سوزی را افزایش دهد.

دولت به جای جلوگیری از قطع درختان در شهرها، جلوی تخریب جنگل ها و بیابان زایی را بگیرد.

دولت به جای تشویق به کاهش (استفاده از) شکر در مواد خوراکی، ظرفیت درمان دیابت در کشور را افزایش دهد.

دولت به جای افزایش جرایم رانندگی و ضریب ایمنی در جاده ها،  ظرفیت قبرستان ها را افزایش دهد.

و در یک کلام این که:

دولت به جای تمرکز بر ریشه،  به فکر درمان باشد‼

باید بپذیریم که نمی توان با اتکا بر اصل “بهترین دفاع، حمله است” مشکلات کشور را حل کرد. شکی نیست که کشور نیاز به افزایش ظرفیت بازیافت پسماند، درمان بیماری، مقابله با جنگل زدایی و بیابان زایی، مهار آتش و … دارد. اما این واقعیت ما را از کاهش تولید پسماند،  داشتن رژیم غذایی و ورزشی سالم، قطع نکردن درختان شهر روشن نکردن آتش در جنگل ها و …  بی نیاز نمی کند.

درمان همزمان ریشه و پیامد های بیماری های کشور ضروری است. با در نظر گرفتن این ضرورت و این نکته که سازمانی که وظیفه سنگین حفاظت از محیط زیست را دارد،  خود باید از رفتارهای ضد محیط زیستی پرهیز کند و برای جامعه الگو سازی کند، آیا حرکت در جهت کاهش پسماند پلاستیکی گامی اشتباه است؟

واقعیت این است که همانطور که حجم استفاده از آب شرب موقع استحمام و مسواک زدن در مقابل حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی ناچیز است،  حجم پسماند پلاستیکی تولیدی ناشی از استفاده از بطری های پلاستیکی آب در سازمان حفاظت محیط زیست در مقابل حجم پسماند پلاستیکی حاصل از استفاده از آب بطری و ظروف یکبار مصرف و کیسه های پلاستیکی،  بسیار ناچیز است و زیان های اقتصادی ناشی از رفتارهای مخرب ما با زیانهای اختلاس های میلیاردی در کشور قابل مقایسه نیست.  اما این احجام و اعداد ناچیز، ضرورت مسئولیت پذیری ما را نفی نمی کند.

بدون کمک و مشارکت همه ما،  مشکلات کشور حل نخواهد شد. پس شاید بهتر باشد که به جای حمله به دیگران و یادآوری مشکلات متعدد کشور،  برای برداشتن باری کوچک از دوش محیط زیست خسته و آزرده کشور تلاش کنیم.»

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

چهار − 3 =

پست بعدی

برف که دیگر قابل پیش‌بینی است، این را چرا نتوانستیم مدیریت کنیم؟

د بهمن ۹ , ۱۳۹۶
از دیشب در جاده های منتهی به تهران هزاران ماشین در برف مانده اند و عکس و.گزارش است که از این بندگان خدا در فضای مجازی دست به دست می‌شود.
برف