افتتاح دریاچه چیتگر نوید خوبی برای ما تهرانی هایی است که واقعا «آب ندیده» هستیم. وجود یک پیکره آبی در نزدیکی این شهر، شرایط بسیار خوبی را چه به لحاظ تفریحی و چه به لحاظ آب وهوایی می تواند فراهم کند. اما از طرف دیگر، این افتتاح به ویژه در این شرایط سیاسی – اجتماعی خاص، خود بحث مفصلی شده است و نقدهایی پیرامون ساخت این دریاچه وجود دارد. بیطرفانه، این نقدها خود اشارتی به «چند متولی بودن منابع آب» دارد که نه فقط گریبان ایران بلکه بسیاری از کشورهای دنیا را نیز گرفتار خود کرده است. بیاییم با هم چند فرض کوچک انجام دهیم:
۱- قطعا مهندسان مشاوری که این طرح را مطالعه کرده اند، دارای رتبه بندی معتبر بوده و دارای تعداد کافی و قانونی کارشناس و متخصص با تجربه برای مطالعه «جامع و کامل» منابع آب بوده اند. بنابراین شبیه سازی های لازم برای جریان های ورودی و خروجی آب را نه تنها برای این دریاچه، بلکه برای تمام حوضه آبریزی که دریاچه فقط بخش کوچکی از آن را تشکیل می دهد، انجام داده است. در این شبیه سازی نیز قطعا کیفیت منابع آب این دریاچه که از طریق آب های سطحی (یا همان بارندگی های سطح تهران در بالادست دریاچه است) تغذیه می شود، به دقت لازم که مورد تایید کارفرمای طرح و ارگانی که قانونا متولی آب در محدوده حوضه آبریز مذکور است رسیده است.
۲- قطعا این مهندسان مشاور در محاسبات خود با دقت، حجم حدود هفت میلیون مترمکعب آب جایگزین که حدود ۷۰۰ هکتار از اراضی پایین دست را می تواند آبیاری کند، دیده اند و احتمالااین حجم آب زمانی وارد دریاچه خواهد شد که برای سیستم حوضه آبریز «اضافی» تلقی می شود. ضمنا این مهندسان مشاور به خوبی آگاه بوده اند که طبق محاسبات با دقت کافی که در سازمان آب تهران وجود دارد، مهم ترین مکان برای تغذیه آب های زیرزمینی تهران که دایما رو به کاهش اند و در غرب تهران بدترین شرایط ممکن به لحاظ کمیت و کیفیت را دارند، حجم آب «اضافی» دارای چه معنایی است.
۳- قطعا شهرداری تهران، با درنظر گرفتن و رعایت تنها قانون آب کشور، یعنی «قانون توزیع عادلانه آب»، نسبت به دریافت تخصیص این آب با وزارت نیرو یا شرکت ها و سازمان های متبوع به عنوان تنها نماینده دولت اسلامی (مطابق با مندرجات قانون مذکور) درخصوص آب، هماهنگی های لازم را انجام داده است و هیچ نگرانی ای در این خصوص وجود ندارد. سازمان های مربوطه نیز با کمال آرامش و به روشنی ابعاد این طرح را می دانند و نگرانی خاصی در این خصوص ندارند.
۴- شهرداری تهران (و یا مهندسان مشاوری که این طرح را مطالعه کرده اند) به نیکی می دانند (می دانسته و به کارفرمای خود اطلاع داده اند یا برنامه مدونی به او داده) که «افتتاح» یک طرح آبی، تمام شدن کار نیست. حفاظت و نگهداری از یک پیکره آبی کار چندان ساده ای نیست. از حفاظت از سازه های آبی و دیواره و کف این دریاچه مصنوعی گرفته تا مجموعه گیاهان و جانوران اطراف آن، همه و همه نیازمند پایش، تعمیر و نگهداری است و هر یک از آنها هزینه هایی را به گردن شهرداری و نهایتا شهروندان تهرانی وارد خواهد کرد. تعداد طرح های آبی که فاقد انتفاع لازم هستند، کم نیست.
۵- شهرداری تهران یا مشاور طرح به نیکی می دانند که در شرایط خشکسالی که در تهران کم تواتر هم نیستند، دریاچه نمی تواند آبگیری شود و احتمال خشک شدن آن وجود دارد. بنابراین هم عواقب فنی آن را دیده اند و می دانند و هم عواقب اجتماعی و احتمالاسیاسی آن را. نیم نگاهی به رفتار مردم به دلیل زاینده رود خشک در این خصوص به شهرداری تهران کمک شایانی می کند. ضمنا کمبود آب در این دریاچه شاید سبب شود که رنگ و بوی آب نیز عوض شود.
۶- تمامی مسایل زیست محیطی دریاچه حتما و قطعا از پیش دیده شده است و تمهیدات لازم نیز برای آنها اندیشیده شده است. ضریب اطمینان از این بخش هنگامی بالاتر می رود که در شورای شهر تهران، یکی از موفق ترین مدیران سابق محیط زیست کشور نیز حضور دارد.
۷- قطعا شهرداری تهران برنامه های مهم آموزشی و فرهنگی لازم برای حفاظت آب این دریاچه را برای بازدیدکنندگان، ذی نفعان و اهالی منطقه خواهد داشت تا از این زیبایی دلفریب که هنوز از «فتوشاپ» در امان مانده است، به خوبی مراقبت کنند و از گزند آب تنی، زباله، نخاله، فاضلاب و روغن ماشین و… دور بماند. خب؛ اگر تمامی این فرضیات بالادرست است، چه جای نگرانی برای افتتاح یک بدنه آبی مفرح و زیبا در کنار تهران وجود دارد؟ به عنوان یک شهروند تهرانی، می توانم به تمامی دست اندرکاران شهرداری تهران دست مریزاد بگویم و از هزینه کردهایی که شهرداری تهران از منابع مالی شهروندان خود می کند کمال رضایت و مسرت را داشته باشم. و اگر این فرضیات یا بخشی از آنها صحیح نباشد، چه کسی تاوان هزینه های انجام شده را خواهد داد؟
مهدی میرزایی
روزنامه شرق
