براساس ماده ۳ قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست عرصه های طبیعی با عنوان پارکهای ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست کشور قرار دارد که هرگونه دخل و تصرف در اراضی مشمول این مناطق تابع مقررات ویژه ای بوده و سازمان حفاظت محیط زیست قائم مقام کلیه سازمانها و وزارتخانه های دیگر است. تعیین مناطق چهارگانه و تصویب حدود آن با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و تصویب آن در کمیسیون امور زیربنایی صنعت و محیط زیست می باشد. براساس آئین نامه اجرایی این قانون مناطق چهارگانه به شرح ذیل تعریف می گردند:
پارک ملی:
پارک ملی به محدوده‌ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و بیشه های طبیعی و اراضی جنگلی و دشت و آب و کوهستان اطلاق می‌شود که نمایانگر نمونه‌های برجسته‌ای از مظاهر طبیعی ایران باشد و به منظور حفظ همیشگی وضع زندگی و طبیعی آن و همچنین ایجاد محیط مناسب برای تکثیر و پرورش جانوران وحشی و رشد رستنی ها در شرایط کاملاً طبیعی تحت حفاظت قرار می‌گیرد. در پارک های ملی تیراندازی، شکار، تعلیف احشام، قطع درختان، بوته کنی و بطور کلی هر عملی که موجب تخریب محیط شود ممنوع است. ورود و عبور در این پارک ها نیز تابع دستورالعمل سازمان می باشد.
اثر طبیعی ملی:
آثار طبیعی ملی عبارت از پدیده های نمونه و نادر گیاهی یا حیوانی یا اشکال یا مناظر کم نظیر و کیفیات ویژه طبیعی زمین یا درختان کهنسال یادگار تاریخی می باشند که به منظور داشتن محدوده متناسبی، تحت حفاظت قرار می گیرند. تعلیف احشام، قطع درختان، بوته کنی، تجاوز و تخریب محیط و بطور کلی هر عملی که موجب از بین رفتن رستنی ها و تغییر اکوسیستم شود در آثار طبیعی ملی ممنوع است. ورود و عبور در این مناطق نیز تابع دستورالعمل سازمان است.
پناهگاه حیات وحش:
پناهگاه حیات وحش به محدوده‌ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و بیشه‌های طبیعی و اراضی جنگلی و دشت و محیطهای آبی و کوهستان اطلاق می‌شود که دارای زیستگاه طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاص برای جانوران وحشی بوده و به منظور حفظ و یا احیای این زیستگاهها تحت حفاظت قرار می‌گیرد. شکار و صید در این مناطق ممنوع است و قطع درختان، بوته کنی، تجاوز و تخریب محیط، خارزنی، زغال گیری و هر عملی که موجب تخریب و تغییر اکوسیستم شود نیز در آنها ممنوع می باشد. تعلیف احشام نیز طبق ضوابط تعیین شده انجام می شود. حداقل یک پنجم وسعت پناهگاه های حیات وحش و مناطق حفاظت شده به عنوان محدوده امن آنها تلقی شده و چرای دام در این محدوده ممنوع است.
منطقه حفاظت شده:
به محدوده‌ای از منابع طبیعی کشور اعم از جنگل و مرتع و دشت و آب و کوهستان اطلاق می‌شود که از لحاظ ضرورت حفظ و تکثیر نسل جانوران وحشی یا حفظ و یا احیاء رستنی ها و وضع طبیعی آن دارای اهمیت خاصی بوده و تحت حفاظت قرار می‌گیرد. مقررات و ضوابط مربوط به مناطق حفاظت شده تا حدی شبیه به پناهگاه حیات وحش است.
علاوه بر مناطق چهارگانه، سازمان می تواند به منظور حفظ حیات وحش، برخی از مناطق دیگر را نیز تحت حفاظت و مدیریت قرار دهد که در این مورد می توان به مناطق شکار ممنوع، رودخانه ها و تالابها اشاره کرد.
